Foto: Karin Keesmaat-Pietersen

Lees deze nieuwsbrief online | Klik hier om je in te schrijven

Hoe krijg je mensen mee, als er nog geen markt is – en al helemaal geen uitgestippelde routekaart?

Er waren geen afnemers, geen verwerkers, niemand die riep: ‘Wij willen bouwen met sorghum’.

Toch besloot bouwend projectontwikkelaar VORM het gewas te telen. Omdat er ruimte was, letterlijk, op hun eigen grond – én omdat ze de biobased transitie wilden aanjagen. Toen de sorghumkiempjes boven de akker uitkwamen, kwam ook de vraag op gang. Al snel volgden verzoeken uit alle hoeken om met de sorghum te experimenteren, van isolatiemateriaal tot bouwplaten tot tests met inblazen.

Zó begint een keten: met een partij die de eerste stap zet. Maar dan? Hoe krijg je mensen mee, hoe bouw je vertrouwen op, hoe houd je koers?

Kortom, hoe bouw je een werkende keten op?

In deze nieuwsbrief:

• Waarom ketens bouwen een sprong in het diepe is
• Drie praktijkvoorbeelden die laten zien wat werkt (en wat niet)
• Vijf tips om zelf te starten, ook als de markt nog niet klaar lijkt

Ketens bouwen is chaos. De kunst is om die te omarmen

Nieuwe ketens opbouwen voelt als werken zonder handleiding. Je begint ergens middenin, met mensen die elkaar nog niet kennen. En met een hoop beren op de weg: wie neemt het risico, wie investeert als er nog geen vraag is?

Een avontuur zonder zekerheden, behalve deze: als je blijft wachten op de ander, op zekerheid of schaal, gebeurt er niks.

Wat wel werkt: volg de energie. Begin met partijen die willen, ook al zijn ze klein. Laat het los als iets niet stroomt. En: kom achter je bureau vandaan! Samenwerking draait om mensen. Dus investeer in relaties, bel de ander af en toe even op, laat jezelf zien.

Uiteindelijk gaat het erom dat er genoeg onderling vertrouwen is om samen de volgende stap te zetten, ook als de eindbestemming onbekend is.

Hoe ziet dat eruit in de praktijk? Drie voorbeelden

De stro-inblaascoalitie – vallen, opstaan en weer doorgaan

Toen we samen met partners de stro-inblaascoalitie startten, hadden we onszelf als doel gesteld: binnen drie jaar 300 daken per dag isoleren met Zuid-Hollands stro. Onder andere door uitvoerders op te leiden om in te blazen en inblaasmachines aan vakmensen aan te bieden.

Dat ging niet meteen van een leien dakje. Veel partijen vonden het spannend: een (te) ambitieus doel, nog geen dichtgetimmerd plan, terwijl je wel geld en tijd moet investeren, zonder dat je weet of je op het juiste paard wedt. Ze vielen stil en haakten af.

Toch hielden we vol. We bleven elkaar opzoeken, verhalen delen, opnieuw afstemmen. En langzaam kwam er energie. De eerste huizen zijn nu geïsoleerd, er is een inblaasmachine aangeschaft, de coalitie is uitgebreid. En het eerste opleidingsaanbod wordt uitgerold in Zuid-Holland, in samenwerking met de Vakgroep Strobouw.

Les: blijf focussen op de stip op de horizon en wees flexibel in de weg daarnaartoe.

Van boer tot bouwer – begin gewoon

In de Hoeksche Waard teelden we samen met VORM biobased gewassen zoals sorghum, zonnekroon en miscanthus. Zonder zekerheid over afzet of verwerking. Squarewise hielp met het ontwerp van het teeltplan, de verbinding met boeren en bouwers, en het ontwikkelen van de eerste toepassingen.

We ontdekten: alleen al door te telen, en dat zichtbaar te maken, breng je iets op gang. Er kwamen partijen langs die wilden experimenteren. Het zette iets in beweging. Inmiddels worden onder andere daken ingeblazen met lokaal stro (onder meer door de bovengenoemde stro-inblaascoalitie) en gecertificeerde platen met sorghum getest.

Les: heb lef, begin dáár waar jij invloed hebt – en breng anderen in beweging.

Eiwittransitie in de Achterhoek – samenwerken met concullega’s

Drie boeren – een gemengd melkveebedrijf, een akkerbouwer en een boer met varkens én bonen – bouwen aan een korte keten voor plantaardige eiwitten. Ze delen kennis, investeren samen in verwerking  en ontwikkelden inmiddels tien producten, waarvan er nu vijf in de winkels liggen. Wij ondersteunen hen: we jagen aan, verbinden partners en helpen de keten op te bouwen.

Deze samenwerking is niet vanzelfsprekend. Ze zijn elkaars ‘concurrenten’, hebben verschillende achtergronden en belangen. Maar wat hen bindt: de overtuiging dat het systeem moet kantelen. En het geloof dat ze dat samen sneller voor elkaar krijgen dan alleen.

Les: verbind persoonlijke én gezamenlijke doelen, dan wordt samenwerking vanzelf logisch.